Zostań naszym Patronem
Dołącz do nas i razem opowiemy światu inspirujące historie. Nawet mały wkład się liczy.
Księgarnia z kawą i centrum pomocy NIĆ
Księgarnio-kawiarnia NIĆ to ukraińskie centrum w Krakowie. Zostało założone w 2020 roku, podczas pandemii COVID-19, przez trzech Ukraińców i Polaka.
– Podczas pandemii wszyscy zaszyli się w domach – wspomina Nadia Moroz-Olszańska. – To zadziałało jak katalizator. Nasza znajoma w Krakowie zajmowała się wtedy malowaniem pewnego pomieszczenia. Odwiedziliśmy ją z mężem, a kiedy wracaliśmy, zaczęliśmy fantazjować, co byśmy zrobili, gdybyśmy mieli podobne pomieszczenie. Przypomnieliśmy sobie, że w budynku, w którym mieszkamy, jest puste miejsce. Zadzwoniliśmy do administratora – powiedział, że ktoś już się już nim zainteresował, ale my mamy pierwszeństwo, bo od dawna jesteśmy jego najemcami. Pomieszczenie nam się spodobało. Na temat otwarcia tam kawiarni zaczęliśmy rozmawiać z przyjaciółmi, którzy mieli duże doświadczenie w sprawach kulinarnych. I zarezerwowaliśmy to miejsce.
Mówi się, że sprawy lubią ciszę albo że jeśli chcesz, żeby coś się udało, nie mów o tym. My jednak zaczęliśmy opowiadać o naszym pomyśle wszystkim znajomym – a oni stwierdzili, że on doskonale wpisuje się w format „przedsiębiorczości społecznej”. Kilka tygodni przed końcem przyjmowania wniosków o finansowanie przedsiębiorstw społecznych napisaliśmy biznesplan na prawie 100 stron. Równolegle robiliśmy już remont lokalu, choć nie mieliśmy jeszcze zgody władz miasta. Pracowaliśmy od rana do nocy.
.JPG)
W końcu zatwierdzono nasz wniosek i dostaliśmy dofinansowanie na sprzęt – pod warunkiem zatrudnienia pięciu osób. W ten sposób nasza kawiarnia zyskała pierwszych pracowników. Od pomysłu do otwarcia minęło pięć miesięcy.
Dzień naszego otwarcia zbiegł się z pierwszym dniem lockdownu gastronomii – lokalom gastronomicznym zakazano sprzedaży czegokolwiek wewnątrz. Naszym atutem było jednak to, że jesteśmy też księgarnią, a księgarnie mogły działać. W dniu otwarcia zdarzyło się wiele rzeczy, na przykład przestały działać kasa fiskalna i terminale. Ale na otwarcie przyjechała Irena Karpa [ukraińska dziennikarka, pisarka i piosenkarka – red.], więc wszystko poszło dobrze.
Postawienie na książki opłaciło się. Podczas pandemii nikt nie mógł jeździć po nie do Ukrainy, więc ludzie byli szczęśliwi, że mogli kupić u nas i poczytać coś w ojczystym języku
W 2022 roku, po rozpoczęciu inwazji, do swej działalności dołączyliśmy wolontariat i pomoc ukraińskiej armii. Ten rok był trudny, ale wzmocnił i rozszerzył naszą działalność. Staliśmy się centrum, pośrednikiem między ludźmi, którzy potrzebowali pomocy, a organizacjami, które tę pomoc zapewniały.
Nasza kawiarnia była takim centrum pierwszego kontaktu. Ludzie przychodzili do nas z pytaniami, prośbami. Większość potrzebowała z kimś porozmawiać, znaleźliśmy więc kilku psychologów. Polacy przynosili rzeczy, a my przekazywaliśmy je do Ukrainy.
Z czasem usprawniliśmy wszystkie te procesy. Oczywiście nie wszystko się udawało, ale staraliśmy się, jak mogliśmy. Wspólnie z innymi organizacjami w Krakowie podzieliliśmy się obszarami działalności – w kawiarni odpowiadaliśmy za zbiórkę rzeczy dla wojska i lekarstw. Kiedy zaczęło się blokowanie granicy polsko-ukraińskiej, woziliśmy ukraińskim kierowcom jedzenie i wodę. Robiliśmy i nadal robimy wiele rzeczy.
Teraz zatrudniamy dwanaście osób, prawie wszystkie są Ukraińcami. Wspieramy ukraińskie firmy i producentów, na przykład piwo mamy z Charkowa, a herbatę z Zaporoża. Lubimy mieć ukraińską przestrzeń, w której ludzie mogą czuć się swobodnie, gdzie jest smacznie i bezpiecznie.
Zarazem staramy się utrzymywać kontakt z polską kulturą, dlatego często organizujemy wydarzenia w języku polskim.
W końcu dziękują nam nie tylko Ukraińcy, ale także Polacy. A my cieszymy się, że mamy przyjaciół z obu naszych krajów
Współpracujemy z ponad 40 ukraińskimi wydawnictwami, rozwijamy współpracę z władzami Krakowa i organizacjami społecznymi. Jesteśmy nie tylko księgarnio-kawiarnią, ale także ukraińskim centrum w Krakowie. Organizujemy tu wydarzenia w różnych formatach: warsztatów, spotkań, koncertów. Od początku planowaliśmy to jako integralną część naszej działalności. Bo to bardzo ważne – zachować, co swoje, dzielić się tym i poznawać inne. Tylko w ten sposób możemy budować świadome społeczeństwo i współpracę z krajem, w którym mieszkamy.
Ciepło: ukraiński smak z polskim akcentem
Restauracja Ciepło (Teplo), z kuchnią ukraińską, powstała na początku stycznia 2023 roku jako inicjatywa wolontariacka. Fundusz pomocy uchodźcom założyło dwóch Ukraińców i Polak, który działał jako wolontariusz po rozpoczęciu rosyjskiej inwazji: zabierał Ukraińców z dworców, kwaterował ich w Krakowie, pomagał.
Maja, administratorka Ciepła, opowiada, że przez półtora roku w lokalu zajmowali się wolontariatem i pomagali w adaptacji Ukraińców: organizowano obozy dla dzieci, warsztaty integracyjne itp. Fundacja opiekowała się również dwoma hostelami, w których mieszkali Ukraińcy. Właśnie wśród tego wszystkiego powstała restauracja Ciepło.
Tutaj Ukraińcy mogli znaleźć pracę. Cały dochód restauracji był wykorzystywany na pomoc ukraińskim rodzinom, które znalazły się w trudnej sytuacji. Później hostele zostały zamknięte, ale restauracja pozostała.
– W ostatnim roku staramy się przenieść naszą restaurację do strefy biznesowej – mówi Maja. – Staramy się dostosować do wymagań polskiego rynku, dodając polskie dania do ukraińskiego menu. Ale troszkę dostosowujemy te dania do naszych upodobań smakowych.
Polacy, którzy do nas przychodzą, mówią: „Świetnie zachowujecie nasze receptury, choć dodajecie też coś od siebie”
Kuchnia, kultura, wnętrze, obsługa – to pozwala nam utrzymać dobry poziom i wysoką pozycję w Google. W naszym menu ludzie zawsze znajdą przynajmniej jedną potrawę ze swojego regionu. Przychodzą tu świętować ważne uroczystości: wesela, chrzciny, urodziny.
Za największy skarb uważam nasz zespół. Wszyscy są Ukraińcami. Kiedy zaczynaliśmy, postanowiliśmy zatrudniać wyłącznie Ukraińców. By ich wspierać. W naszych czatach służbowych często piszemy do siebie: „Droga rodzino”. Jest nas tylko dwanaścioro i wszyscy jesteśmy przyjaciółmi. Razem świętujemy urodziny i inne święta.
Pracuje u nas na przykład chłopak, który kiedyś przeniósł się z Doniecka do Zaporoża, a potem mama wysłała go do USA, gdzie studiował. Teraz ma 20 lat i jest studentem Uniwersytetu Jagiellońskiego. „Choruje” na historię i kulturę Ukrainy. Dla nas ważne jest, by mieć w zespole właśnie takich ludzi.
Wiktoria z Sum pracuje u nas jako kucharka. Nie jest profesjonalną kucharką. Przez 23 lata pracowała w Ministerstwie Sytuacji Nadzwyczajnych, czyli należy do kategorii ludzi, których trudno czymś zaskoczyć. Jest spokojna, zrównoważona, ma wspaniałe poczucie humoru i często rozładowuje napięcia.
Z kolei nasza Oksana z Winnicy jest skarbnicą ludowej mądrości. Pieśni, śpiewy, tańce... Z wykształcenia jest nauczycielką języka ukraińskiego, dlatego tutaj, u nas, uczy języka naszych chłopców i dziewczęta, którzy wcześniej słabo mówili po ukraińsku.
Natomiast Sołomia uciekła do Polski przed wojną, gdy miała 16 lat. Nie znała ani słowa po polsku, a teraz studiuje na Uniwersytecie Jagiellońskim. No i pracuje z nami.
– Co macie najsmaczniejszego? – pytam Sołomię.
– Oczywiście, barszcz. Wiesz dlaczego? Bo mamy słoninę z Ukrainy.
Wszyscy chcą barszcz gotowany na żeberkach i podawany ze słoniną. To nasza wizytówka
60-70% naszych gości to Ukraińcy, reszta to Polacy i turyści. Każdy z gości może zostawić na naszej ścianie napis lub coś narysować. Ten ciepły gest pozwala poczuć więź.
– Przez pierwszy rok obcokrajowcy patrzyli na nas z żalem w oczach. Teraz jesteśmy już pełnoprawnymi graczami – dodaje Maja
Przez te lata zdarzało się, że wypowiadano się o nas w nie do końca właściwy sposób. Na przykład: „No, jedźcie już do domu”. Celowo pisano też o nas negatywne recenzje. To nieprzyjemne, ale cóż, rozumiem, że Europejczycy są już trochę nami zmęczeni. Czy mają do tego prawo? Oczywiście, że mają. Czy możemy mimo tego po cichu robić swoje? Oczywiście, że możemy.
Uważam, że musimy budować mosty między oboma naszymi krajami. Musimy uczyć się polskiej historii i kultury, lecz także opowiadać o nas. Nie możesz zapominać, kim jesteś i skąd pochodzisz, ale integracja jest procesem obowiązkowym. Zapraszamy na barszcz i ciepło!
Dwa Kolory: ukraińska matcha na mleku bananowym
– Kiedy w 2023 roku rozejrzeliśmy się po Krakowie, zauważyliśmy ze zdziwieniem, że nie ma tu miejsca, w którym sprzedawano by się ręcznie robione produkty Ukraińców – mówi Jana Chmielnicka, współwłaścicielka sklepu z pamiątkami ukraińskich producentów i kawiarni Dwa Kolory. – Zarazem w samym mieście i w całym kraju jest wielu takich rzemieślników i rzemieślniczek. Zastanawialiśmy się, dlaczego nikt do tej pory nie zebrał ich produktów w jednym miejscu, dla wygody klientów. Postanowiliśmy to zrobić.
.JPG)
Chcieliśmy wesprzeć tych, którzy stracili pracę z powodu wojny. I pokazać Europie, że jesteśmy utalentowani, kreatywni, potrafimy robić fajne, nowoczesne i wysokiej jakości rzeczy – a nie tylko szarowary i plastikowe wianki.
Jednak otwarcie własnej firmy w obcym kraju, gdy nie zna się języka, okazało się niełatwe.
Zaczęliśmy od stworzenia formularza Google z ogłoszeniem, że otwieramy przestrzeń (chociaż w tamtym momencie nie mieliśmy jeszcze żadnej przestrzeni). Rozpowszechniliśmy link w czatach i kanałach w Ukrainie, by zorientować się, na ile ten temat interesuje ukraińskich rzemieślników. W ciągu doby otrzymaliśmy ponad 30 odpowiedzi. Były wśród nich nawet całe historie, które poruszały do głębi. Pewna dziewczyna napisała, że kiedy zobaczyła nasze ogłoszenie, poczuła chęć powrotu do swojego hobby – robienia świec, czym zajmowała się przed wojną. Kiedy zaczęła się inwazja, wpadła w depresję i straciła chęć do tworzenia.
Zrozumieliśmy, że nasz pomysł jest dobry. Nie chodzi przecież o zwykły sklep. Dla Ukraińców przebywających za granicą to kawałek domu, a dla obcokrajowców sposób, by dowiedzieć się więcej o Ukrainie.
– Od pomysłu do otwarcia minął miesiąc – włącza się do rozmowy Ołeksandr Hłuszczenko, drugi współwłaściciel. – Sprzedajemy unikalną odzież, akcesoria, ceramikę, pamiątki i inne rzeczy.
Przychodzą do nas obcokrajowcy i pytają na przykład: „Czy to prawda, że macie wojnę i spadają rosyjskie bomby?” – a my wyjaśniamy. Pytają też, co oznacza nasz herb, czy malarstwo petrykiwskie [tradycyjny ukraiński styl dekoracyjny, wywodzący się z wiejskiej osady Petrykiwka w obwodzie dniepropietrowskim, gdzie tradycyjnie zdobiono nim ściany domów i przedmioty codziennego użytku – red.] nie jest czasem elementem kultury rosyjskiej. Wyjaśniamy wszystko.
Pewien Japończyk wracał do nas cztery razy. Przylatywał do Krakowa, żeby kupować u nas pamiątki
Naszymi stałymi klientami są też Amerykanie. Pewnego razu przyszło do nas pięciu: „Przyjechaliśmy specjalnie do was z Czech”. „Moglibyśmy zorganizować wam dostawę” – odpowiedziałam. A oni: „Ale my chcieliśmy porozmawiać, obejrzeć wszystko osobiście. Mówiono nam, że tu u was jest fajnie”.
– Jednak były też historie nie do końca przyjemne – zaznacza Jana. – Nigdy nie chcieliśmy nikogo urazić. Musimy bardzo ostrożnie i z namysłem wybierać towary, jeśli zawierają określone symbole. Obecnie nie wystawiamy nawet tych czarno-czerwonych.
W naszej pracy jesteśmy pełni pasji. Myśleliśmy, że najpierw sami popracujemy, a potem zatrudnimy pracowników na zmianę. Ale tak się nie stało. To trwa już ponad dwa lata – i wciąż nie mamy dość, wciąż z kimś tu rozmawiamy. To dodaje energii. Klienci bardzo rzadko wychodzą od nas od razu po zrobieniu zakupów. Zwykle zostają, żeby jeszcze pogadać.
Zaczęliśmy szukać pracowników dopiero wtedy, gdy zdecydowaliśmy się otworzyć również kawiarnię. A kawiarnia, jak się okazało, to nie tylko ekspres do kawy. To wentylacja, dwie toalety, trzy umywalki za barem, odpowiednio względem siebie rozmieszczone. A do tego cała masa pozwoleń, remont.
Ołeksandr: – Nie spodziewaliśmy się, że kawiarnia może tyle kosztować. Zanim się nią zajęliśmy, przeszliśmy szkolenie u Wołodymyra Jarosławskiego. Powiedział, że otwarcie kawiarni o powierzchni 50 metrów kwadratowych w Europie kosztuje 100 tysięcy dolarów. Nasze doświadczenie pokazuje, że tak właśnie jest. Teraz jesteśmy w trakcie spłacania długów.
Jana: – Kawa to osobna historia. Zależało nam, żeby była bardzo smaczna.
Mam koleżankę, która ocenia kawiarnie na dwa sposoby: „Mmm, jakie to smaczne” i „Coś tu nie gra”. Chcieliśmy, żeby nasi goście mówili o naszej kawie tylko w ten pierwszy sposób
Cel naszej kawiarni jest taki sam, jak sklepu: wspieranie ukraińskich producentów. Kawa pochodzi od ukraińskiego dostawcy, pracują u nas Ukraińcy, meble do kawiarni zamówiliśmy z Ukrainy, a desery pieką dla nas ukraińscy cukiernicy.
Oleksandr: Podczas otwarcia naszej kawiarni przez cały dzień na ulicy stała kolejka. To było miłe zaskoczenie. Niektórzy stali w kolejce dwie godziny, a ja przez sześć godzin z rzędu zmywałem naczynia.
Jana: – Przed otwarciem dołączyłam do Threads [amerykański serwis społecznościowy umożliwiający mikroblogowanie – red.]. Zapytałam, z jakim mlekiem ludzie lubią matchę. Większość komentarzy dotyczyła tego, że z mlekiem bananowym. Pomyśleliśmy, że dobrze byłoby taką robić, ale w krakowskich sklepach nie znaleźliśmy tego mleka. Okazało się, że w Polsce nie jest sprzedawane, bo się nie przyjęło.
A potem, gdy byłam w sprawach służbowych w Ukrainie, weszłam do Silpo [ukraińska sieć sklepów spożywczych – red.] i zobaczyłam tam mleko bananowe. Nagrałam filmik: „prosiliście o mleko bananowe, więc pojechaliśmy po nie do Ukrainy”. To był żart, ale zadziałał fenomenalnie! Ludzie zaczęli komentować mój post. Większość osób stojących w kolejce podczas otwarcia kawiarni chciała właśnie mleko bananowe! Matcha na tym mleku rozeszła się wtedy w ciągu pół godziny. Teraz to nasza wizytówka. Ogłaszamy na przykład: „jutro będzie to mleko, przyjdźcie, bo jest go mało”.
I ludzie przychodzą.
Dziennikarka, pisarka, podcasterka. Uczestniczka projektów społecznych mających na celu rozpowszechnianie informacji na temat przemocy domowej. Prowadziła własne projekty społeczne różnego rodzaju: od rozrywki po film dokumentalny. W Hromadske Radio tworzyła podcasty, fotoreportaże i filmy. Podczas inwazji na pełną skalę rozpoczęła współpracę z zagranicznymi mediami, uczestnicząc w konferencjach i spotkaniach w Europie, aby rozmawiać o wojnie na Ukrainie i dziennikarstwie.
Zostań naszym Patronem
Nic nie przetrwa bez słów.
Wspierając Sestry jesteś siłą, która niesie nasz głos dalej.
