Wojna to czasem szansa ucieczki przed przemocą

Na profilu medyczki bojowej Julii Kobrynovich pojawił się wpis, który wywołał burzę komentarzy. Warto przytoczyć go w całości.

Myślę o kobietach w wojsku, mobilizacji kobiet... No i oczywiście o sobie. I zdałam sobie sprawę, że są rzeczy, o których nigdy nikomu nie opowiedziałam. Bo to wstyd. Bo to krępujące… No i jeszcze - bo jak można źle mówić o zmarłych… Ale ja przecież żyję, prawda? Istnieją trzy istotne aspekty, które sprawiają, że kobietom trudno jest służyć w wojsku. 

1) ponieważ, jak w ustawieniach domyślnych, od razu tobą gardzą. Jedynym wyjątkiem jest jednostka, w której obecnie służę, we wszystkich innych zawsze byłam „drugiej kategorii”. I trzeba było udowadniać, udowadniać, udowadniać...

2) bo naprawdę trudno jest udowodnić swoją sprawność fizyczną. Daj spokój, ważę 55 kg i mam 1,55 cm wzrostu. Ciężko. Robisz to. Ogólnie masz mniej możliwości, niż mężczyźni (nie mówię tu o stanowiskach tyłowych, jak zapewne zrozumieliście).

Mam wiele przykładów pierwszego i drugiego, ale o tym później. Łatwo o tym mówić. Kto nie lubi narzekać?

3) ciągle cię molestują (R.A. w Twoim oddziale tak nie było, nie martw się). I to zmienia – może zmienić – Twoje życie w wojnę na dwóch frontach.

Co się wydarzyło i o czym ja nigdy nikomu nie opowiadałam?

- Musiałam oddać się jednemu żołnierzowi. Bałam się, że inaczej mnie zgwałci. Być może tak by się stało. W tamtym czasie byłam całkowicie jemu podporządkowana. A przynajmniej tak mi się wydawało. Potem mój ówczesny dowódca dowiedział się o tym – bo ten chłopak wszystkim o tym opowiadał – i próbował go zabić. Kiedy mu się nie udało, zrobił z niego wyrzutka. 

- Musiałam uspokajać przez telefon matkę jednego z żołnierzy, kiedy poinformowano ją, że jej syn zginął. Tydzień wcześniej on próbował mnie zgwałcić. Dowódca (już inny) przeniósł go (taka sobie kara).

- Najgorsze, bo trwało to najdłużej, było to, że mój dowódca (jeszcze kolejny) przez bardzo długi czas mnie molestował. Zabronił mi nosić broń. Zaczęłam nosić przy sobie gaz łzawiący, paralizator i nóż – i unikałam na wszelkie sposoby jego towarzystwa. On opowiadał o mnie bzdury, a potem groził, że zabije mnie na polu walki za to, że mu nie ulegam. Przez wiele miesięcy żyłam w stanie głębokiej odrazy: do armii w ogóle i do siebie. Ponieważ w tym przypadku nie było nikogo „wyższego”, komu mogłabym się poskarżyć. A kiedy go odsunięto, wykończył mnie emocjonalnie i psychicznie, celowo niszcząc moją reputację zawodową.

...to jest to, co przypominam sobie w pierwszej kolejności. Po prostu wspomnienia. Są nieprzyjemne i odrażające, ale nie są czymś, co zrujnowało mi życie. Myślę, że każda kobieta ma swoją “skrzynkę z brudami”. Ale te wspomnienia – moje doświadczenia, które za nimi stoją – są podstawą mojej postawy obywatelskiej:

a) mobilizacja kobiet jest konieczna. Mamy z mężczyznami równe prawa i obowiązki. A kontroler drona jest znacznie lżejszy niż karabin automatyczny.

b) powinny być tworzone oddzielne jednostki kobiece. Dopóki jesteśmy tacy, jacy jesteśmy. Jeszcze nie cywilizacja. Już nie dzikusy.‍

Czy można milczeć?

Wielkim echem odbił się materiał redakcji Slidstvo.info, opublikowany w marcu 2025 roku. Historia Oksany, którą kolega wojskowy wywiózł nad jezioro, pojawiła się w wielu mediach. Nic dziwnego. Społeczeństwo wciąż jeszcze jest zszokowane, kiedy ktoś głośno mówi: po tym, jak już popływał, staliśmy na moście. Ja patrzyłam na wodę, a on mówi, że chce sobie zrobić ze mną zdjęcie. Stanął obok mnie i zaczął się ocierać. Zrozumiałam, że ma erekcję. Wokół nie było nikogo. Na szczęście na tym się wtedy zakończyło i wsiedli do samochodu.
Po sytuacji nad jeziorem kobieta włączyła nagrywanie wideo. Trochę ze strachu, a trochę dlatego, by mieć dowód. Już wtedy wiedziała, że z takich sytuacji najczęściej nie są wyciągane konsekwencje. Na nagraniu słychać ich rozmowę.

– W czym jestem winna? – pyta Oksana mężczyznę, który siedzi blisko niej i prowadzi samochód.
– W tym, że jesteś dziewczyną, jesteśmy sobie bardzo bliscy, a ty nie chcesz się ze mną kochać – odpowiada jej Siergiej. W samochodzie są sami.
– Szanuję cię jako przyjaciela.
– Nie potrzebuję żadnego szacunku, nie jestem twoim przyjacielem. Na takim etapie następuje już seks, niezależnie od tego, czy tego chcesz, czy nie. Mam rację?

Oksana jest medyczką jeszcze od czasów strefy ATO i wojny na Donbasie. Wraz z początkiem pełnowymiarowej wojny poszła jako ochotniczka i dalej ratowała życie żołnierzy w walkach pod Łymaniem, Wowczańskiem i Bachmutem. Za swoje poświęcenie na polu walki otrzymała w 2023 roku nagrodę - “Stalowy Krzyż”. 

Nie byłam gotowa na to, że na służbie ktoś może sobie na coś takiego pozwolić. Ja nigdy wcześniej nie doświadczyłam molestowania - opowiadała dziennikarzom Slidstvo Oksana - Nie byłam przygotowana na to, że ktoś może obmacywać, poniżać, tłumaczyć ci, że masz być czyjąś kobietą, bo po prostu tu jesteś.

Oksana poinformowała dowódcę swojej jednostki o molestowaniu. Kobieta nie chciała, aby sytuacja wyszła poza granice batalionu i nie chciała, aby przeniesiono ją do innej jednostki. Oksana rozumiała, że zazwyczaj właśnie taki schemat działa: pozbyć się problemu, czyli kobiety. Ona chciała przeprosin i gwarancji bezpieczeństwa. Jednak po dwóch miesiącach oczekiwań (po drodze również oskarżenia jej o to, że sama prowokowała) nie wytrzymała i zwróciła się do mediów. Dopiero po materiale Slidstvo.Info rozpoczęło się śledztwo. Które wciąż trwa. 

Ochrona prawna

"O tym nie tylko trzeba mówić ale i należy przeciwdziałać" - mówi Hanna Demydenko z organizacji Veteranka.

Veteranka to organizacja, która chroni prawa kobiet w wojsku i pomaga weterankom powrócić do życia cywilnego. Założona w 2019 roku z inicjatywy aktywistek i weteranek miała na celu wprowadzenie ważnych zmian w społeczeństwie. Wraz z początkiem wojny w 2014 roku kobiety, które zgłosiły się do armii, napotykały wiele barier, zarówno na poziomie prawnym, jak i mentalnym. Miały wielkie trudności z zajęciem wyższych stanowisk, czy tak zwanych pozycji bojowych na pierwszej linii frontu. Veteranka, od początku swojego istnienia, próbowała wyrównywać szanse. Chciano, aby głos kobiet był usłyszany i rozumiany.

W 2022 roku, po wybuchu pełnowymiarowej wojny, najważniejszym zadaniem było, po prostu, przetrwać. Więc przez pewien czas organizacja skupiła się na wspieraniu armii, dostarczaniu na front pomocy, sprzętu i siatek maskujących. Ale po pewnym czasie pojawiło się zrozumienie sytuacji - to wszystko nie będzie trwać krótką chwilę, a należy szykować się na maraton. A problemy sprzed pełnowymiarowej wojny nigdzie przecież nie zniknęły. Na skrzynkę mailową Veteranki cały czas przychodziły wiadomości z prośbą o pomoc, z informacją o tym, że znowu ktoś doświadczył w armii molestowania.

"Niezwykle ważne jest, by zrozumieć, że jeśli osoba (bo problem przecież nie zawsze dotyczy tylko kobiet) idzie do wojska, jest narażona na ogromne ryzyko utraty życia i zdrowia. Taki człowiek musi mieć poczucie bezpieczeństwa po swojej stronie barykady. Kiedy idzie wykonywać bojowe zadanie, albo z niego wraca, nikt i nic jej nie powinno zagrażać. A na pewno nie pobratymcy"- mówi Demydenko.

Skarg i anonimowych listów przychodzi do Veteranki sporo, ale skala problemu może być znacznie większa, bo część pokrzywdzonych osób, ze strachu, może nie szukać wsparcia

Nie istnieje nawet instrukcja, co robić w takiej sytuacji. Zdaniem działaczki największym problemem jest brak prawnego mechanizmu, który by chronił ofiarę.
Tak, jak w przypadku historii Oksany, jeśli sprawa molestowania dotrze do dowódcy, ten może uznać, że lepiej przenieść kobietę do innej jednostki, niż utracić doświadczonego w bojach żołnierza. I tak - doświadczony żołnierz zostanie na miejscu, a sprawę zatuszuje się przeniesieniem żołnierki w inne miejsce. Szybkie i wygodne wyjście z sytuacji jest jednocześnie nakręcaniem spirali strachu i pogłębianiem się problemu. 

"Jeśli ofiara dzwoni na gorącą linię Ministerstwa Obrony to jej sprawa, zgodnie z ukraińskim prawem, będzie rozpatrywana do 30 dni. To bardzo długi czas, a ofiara może się bać, że w tym czasie jej zgłoszenie dotrze do dowódcy, który zechce zatuszować sprawę i uchronić doświadczonego żołnierza przed karą. A jeszcze gorzej, jeśli oprawcą jest sam dowódca. Osoba pokrzywdzona może mieć różne wizje tego, co się stanie. A może wyślą mnie w okopy, z których nie wrócę, żeby sprawa nigdzie dalej nie wyszła? - opowiada Demydenko.

Największym wyzwaniem jest myśl wewnątrz jednostek, że „u nas takiego problemu nie ma”. Przecież nie ma zgłoszeń, więc tego typu statystyki nawet nie powstają. Zatem bardzo łatwo ulec takiemu myśleniu.

Demydenko podejrzewa, że gdyby zjawiły się takie statystyki, to poszybowały natychmiast w górę. Skąd takie przekonanie? Bo molestowania zdarzają się w każdej armii na świecie, a najlepszym środkiem zapobiegawczym, przeciwko takim zachowaniom, jest kara

Pokazanie, że nawet wysoko postawiony żołnierz z pagonami zostanie wyrzucony za przestępstwa na tle seksualnym. Mechanizm ochronny powinien działać przede wszystkim szybciej, ale też chroniąc anonimowość poszkodowanej osoby przed ewentualną zemstą ze strony oprawcy. Ofiara w momencie, w którym zgłasza się po pomoc, musi być chroniona. Rozumiejąc te mechanizmy Veteranka zaczęła odświeżać i rozwijać projekt, prowadzony jeszcze do wybuchu pełnowymiarowej wojny. Niedawno członkinie przeprowadziły szereg konsultacji, spotkań z organizacjami partnerskimi, ale też z ministerstwem.

"Mechanizmu prawnego, chroniącego ofiarę, po prostu nie ma - wyjaśnia Hanna Demydenko. - Kiedy zobaczyliśmy, że w różnych miejscach odbijamy się od ściany i nikt nie reaguje na nasze prośby, napisaliśmy petycję do prezydenta Ukrainy i zebraliśmy 25 tysięcy podpisów. Bez przeprowadzonej wcześniej wielkiej kampanii informacyjnej to ogromna liczba. A to znaczy, że ludziom nie jest wszystko jedno. Petycja pomogła nam wrócić do ściślejszej współpracy z Ministerstwem Obrony".

30 grudnia 2024 roku prezydent Ukrainy podpisał dekret o mianowaniu Olgi Reszetylowej swoim pełnomocnikiem ds. ochrony praw żołnierzy oraz członków ich rodzin. To początek zmian, choć zdaniem członkiń Veteranki, do rozwiązania problemu droga jeszcze daleka. Choćby dlatego, że nie ma przepisów, które dałyby pełnomocniczce instytucjonalne uprawnienia do działania.

Ale powstało pole do dialogu, który jest rozwijany. Już przyjęto w pierwszym czytaniu ustawę, w której opracowaniu uczestniczyła ekspertka z Veteranki, dotyczącą zmian w statucie dyscyplinarnym. Zawiera on paragraf dotyczący przeciwdziałania przemocy seksualnej i nierówności płciowej. Następnie, po przyjęciu projektu w drugim czytaniu, będzie można dopracować instrukcję postępowania dla ofiary, która będzie oparta na tej ustawie, dzięki której ofiara będzie chroniona, a sprawcy będą mogli zostać ukarani i poniosą odpowiedzialność.

Molestowanie na światowym poziomie

Problem przemocy seksualnej jest realny i nie dotyczy tylko “postsowieckich armii”. W artykule “Molestowanie i przemoc seksualna w siłach zbrojnych” Matt Fossey i Lottie Herriott analizują raport grupy badawczej, powstałej w ramach Organizacji Naukowo-Technicznej NATO, która chciała odpowiedzieć na pytanie: czy w natowskich siłach zbrojnych istnieje wszechobecna kultura nadużyć seksualnych? W skład grupy weszli eksperci z siedmiu państw (Kanady, Wielkiej Brytanii, Niemiec, Szwecji, Stanów Zjednoczonych, Chorwacji i Rumunii), którzy dokonali szerokiej analizy międzynarodowego prawodawstwa, polityk, procedur i metod raportowania, a także częstotliwości występowania molestowania i przemocy seksualnej.

Uznano, że napaść na tle seksualnym lub molestowanie, doświadczone podczas służby wojskowej, dotyka od 20% do 45% wojskowych

Szczególnie narażone na taką traumę są kobiety, bo badania szacują, że 33% amerykańskich (2021), 36,7% francuskich (2021) i 44,6% kanadyjskich (2022) żołnierek doświadczyło jakiejś formy molestowania w ciągu 12 miesięcy poprzedzających badania. Skala problemu przytłacza i nie zachęca kobiet do wstąpienia do armii. A w niepewnych czasach, w jakich żyjemy, cywilna ludność chciałaby mieć nowoczesną i zdolną do obrony kraju armię, w której szeregach będą służyć wyszkolone droniarki, zwiadowczynie czy snajperki.

Joanna Mosiej: Drony, zalew dezinformacji. Dlaczego Polska tak nieporadnie reaguje w sytuacji zagrożenia ze strony Rosji, ale też wobec wewnętrznej, rosnącej ksenofobii?

Marta Lempart: Bo jesteśmy narodem zrywu. My musimy mieć wojnę i musimy mieć bohaterstwo – nie umiemy działać systematycznie. Teraz odłożyliśmy swoje husarskie skrzydła, schowaliśmy je do szafy. Ale gdy zacznie się dziać coś złego, ruszymy z gołymi rękami na czołgi.

Trudno mi w to uwierzyć. Mam wrażenie, że raczej próbujemy siebie uspokajać, że wojny u nas nie będzie.

Chciałabym się mylić, ale uważam, że będzie. Dlatego musimy się przygotować już teraz. Jeśli znów przyjdzie czas zrywu, to trzeba go skoordynować, utrzymać, wykorzystać jego potencjał. Zdolność do zrywu nie może być przeszkodą – powinna być bazą do stworzenia systemu, który wielu z nas uratuje życie.

Ale jak to zrobić?

Przede wszystkim powinniśmy się uczyć od Ukrainy. Żaden rząd nie przygotuje nas na wojnę – musimy zrobić to sami. Polska to państwo z tektury. Nie wierzę, że nasz rząd, jak estoński czy fiński, sfinansuje masowe szkolenia z pierwszej pomocy, czy obrony cywilnej. Więc to będzie samoorganizacja: przedsiębiorcy, którzy oddadzą swoje towary i transport, ludzie, którzy podzielą się wiedzą i czasem. My nie jesteśmy państwem – jesteśmy największą organizacją pozarządową na świecie. I możemy liczyć tylko na siebie oraz na kraje, które znajdą się w podobnej sytuacji.

A co konkretnie możemy zrobić od zaraz?

Wszystkie organizacje pozarządowe w Polsce – bez wyjątku – powinny przeszkolić się z obrony cywilnej i pierwszej pomocy. Trzeba, żeby ludzie mieli świadomość, co może nadejść, mieli gotowe plecaki ewakuacyjne, wiedzieli, jak się zachować. Bo nasz rząd kompletnie nie jest przygotowany na wojnę. Nie mamy własnych technologii dronowych, nie produkujemy niczego na masową skalę, nie inwestujemy w cyfryzację. Polska jest informatycznie bezbronna – u nas nie będzie tak jak w Ukrainie, że wojna wojną, a świadczenia i tak są wypłacane na czas. W Polsce, jak bomba spadnie na ZUS, to nie będzie niczego.

Brzmi to bardzo pesymistycznie. Sama czasami czuję się jak rozczarowane dziecko, któremu obiecywano, że będzie tylko lepiej, a jest coraz gorzej.

Rozumiem. Ale trzeba adaptować się do rzeczywistości i robić to, co możliwe tu i teraz. To daje ulgę. Najbliższe dwa lata będą ciężkie, potem może być jeszcze gorzej. Ale pamiętajmy – dobrych ludzi jest więcej.  Takich, którzy biorą się do roboty, poświęcają swój czas, energię, pieniądze.

Ale przecież wiele osób się wycofuje, bo boją się, gdy prorosyjska narracja tak silnie dominuje w przestrzeni publicznej.

Oczywiście, może się tak wydarzyć, że wiele osób się wycofa z zaangażowania. I to normalne. Historia opozycji pokazuje, że bywają momenty, kiedy zostaje niewiele osób. Tak było w Solidarności.  To teraz mamy takie wrażenie, że kiedyś wszyscy byli w tej Solidarności. Wszyscy nieustannie bili się z milicją. A Władek Frasyniuk opowiadał, że w którymś momencie było ich tak naprawdę może z  piętnastu. I tym, którzy siedzieli w więzieniach, czasami wydawało się, że już wszyscy o nich zapomnieli. Bo życie się toczyło dalej. Bogdan Klich spędził chyba z pięć lat w więzieniu. I to przecież nie było tak, że w czasie tych pięciu lat wszyscy codziennie pod tym więzieniem stali i krzyczeli „Wypuścić Klicha”.

Więc bądźmy przygotowani na to, że są okresy ciszy i zostanie nas “piętnaścioro”.

I to jest normalne, bo ludzie się boją, muszą się odbudować, a niektórzy znikają.

Ale przyjdą nowi, przyjdzie nowe pokolenie, bo taka jest kolej rzeczy. Ja w ogóle myślę, że Ostatnie Pokolenie będzie tym, które który obali następny rząd.

Ale oni są tak radykalni, że wszyscy ich hejtują.

Tak, hejtują ich jeszcze bardziej niż nas, co wydawało się niemożliwe. Mają trudniej, bo walczą z rządem, który jest akceptowany. Mają trudniej, bo za nami szli ludzie, którzy nie lubili rządu. A działania Ostatniego Pokolenia wkurzają wielu obywateli.
Tak, są radykalni. I gotowi do poświęceń. I jeżeli ta grupa będzie rosła i zbuduje swój potencjał to zmieni Polskę.  

Rozmawiały: Joanna Mosiej i Melania Krych

Całą rozmowę z Martą Lempart obejrzycie w formie wideopodcastu na naszym kanale YouTube oraz wysłuchacie na Spotify.

Ukraina wdrożyła projekt GIDNA, który wykorzystuje najnowsze praktyki psychoterapeutyczne w celu przywrócenia zdrowia psychicznego i wiary w siebie ofiarom gwałtów, których dopuścili się okupanci.

W 2024 roku ukraińska Prokuratura Generalna odnotowała oficjalnie 322 przypadki przemocy seksualnej związanej z konfliktem zbrojnym. Wiadomo jednak, że ich rzeczywista liczba jest znacznie wyższa. Według Kateryny Lewczenko, komisarz rządu ds. polityki płci, na każdy stwierdzony przypadek przemocy seksualnej przypada co najmniej tuzin takich, które nie zostały zgłoszone. Ofiary milczą z powodu traumy, strachu przed osądem, niewiedzy, gdzie zwrócić się o pomoc, i braku gwarancji, że sprawcy zostaną ukarani.

Pramila Patten, Specjalna Przedstawicielka Sekretarza Generalnego ONZ ds. Przemocy Seksualnej w Konfliktach, analizując sytuację w Ukrainie ustaliła, że wiek ofiar rosyjskiej przemocy seksualnej wynosi od 4 (!) do 82 lat. To głównie kobiety i dziewczęta.

Urodzić dziecko okupanta

Rosyjska armia zajęła rodzinną wioskę Olgi (imię kobiety zostało zmienione) w obwodzie donieckim na początku marca 2022 r. Najeźdźcy przyszli do jej domu i kazali sobie gotować – a potem, grożąc wywiezieniem dwojga jej małoletnich dzieci, zaczęli ją gwałcić. Trwało to około miesiąca.

Przez cały ten czas kobieta szukała kogoś, kto pomógłby jej wyjechać. W końcu się udało – dotarcie do obszarów kontrolowanych przez Ukraińców zajęło jej i dzieciom cztery dni. Będąc już w bezpiecznym miejscu Olga dowiedziała się, że jest w ciąży. Krewni chcieli, by poddała się aborcji, lecz zdecydowała się urodzić.

Dziś Olga jest pod opieką GIDNA. Przyznaje, że praca z psychologiem „pomaga jej nie zwariować”, znosić presję otoczenia i zajmować się dziećmi.

Specjaliści z projektu GIDNA, prowadzonego przez fundację Future for Ukraine, zapewniają anonimową i bezpłatną pomoc psychologiczną kobietom, które doświadczyły przemocy seksualnej związanej z konfliktem lub były jej świadkami.

Jak działa terapia

Gdy dana osoba przeżywa jakieś wydarzenie, informacje o tym są przechowywane w jej mózgu, a potem przetwarzane w doświadczenie życiowe. Jednak jeśli wydarzenie jest traumatyczne lub powtarzalne, skuteczne przetworzenie go może nie nastąpić. Negatywne wydarzenia tkwią w mózgu, a potem uwalniają się jako koszmary, retrospekcje czy natrętne myśli, uniemożliwiając normalne życie.

Wydarzenia są przetwarzane przez mózg głównie podczas snu, czego oznaką jest ruch gałek ocznych śpiącego. Naukowcy postanowili wykorzystać to zjawisko, by pomóc mózgowi „przetrawić” informacje, które w nim utknęły. Terapia EMBR (Eye Movement Desensitisation and Reprocessing) opiera się na samoleczeniu psychicznym: podczas sesji terapeuta prosi osobę o przypomnienie sobie traumatycznego wydarzenia i wykonywanie jednocześnie ruchów gałkami ocznymi. W trakcie tego procesu negatywne emocje stopniowo słabną, a wspomnienia stają się mniej bolesne.

Anna Hrubaja, kuratorka projektu, mówi, że bardzo trudno samodzielnie przetrwać traumę związaną z przemocą, bo psychika często nie jest w stanie poradzić sobie z konsekwencjami takich wydarzeń. Kluczem do powrotu do zdrowia są terapie takie jak EMDR, bo pomagają stopniowo uwolnić się od bolesnych wspomnień i przywrócić człowiekowi wewnętrzną siłę i chęć do życia.

– EMDR to specjalistyczna terapia, która łączy skuteczne elementy różnych podejść terapeutycznych i pomaga mózgowi przetworzyć traumatyczne wspomnienia oraz zmniejszyć ich emocjonalny wpływ – mówi Natalia Mołoczyńska, psycholożka z GIDNA.

Metoda EMDR została opracowana przez amerykańską psycholożkę Francine Shapiro w 1987 roku. Od tego czasu jest szeroko stosowana w leczeniu skutków zdarzeń traumatycznych.

EMDR stosuje się w leczeniu stresu pourazowego (PTSD), zaburzeń lękowych, ataków paniki, depresji, fobii, traumatycznych przeżyć po pobycie w niewoli, wypadkach, katastrofach – oraz skutków przemocy, w tym przemocy seksualnej. Psychologowie z projektu GIDNA potwierdzają, że protokół EMDR stał się najskuteczniejszą metodą pracy z kobietami, które padły ofiarą gwałtu.

Terapia EMDR jest uznawana za skuteczną metodę leczenia zespołu stresu pourazowego przez Światową Organizację Zdrowia i Amerykańskie Towarzystwo Psychologiczne. Stosuje się ją w pracy z ofiarami przemocy, weteranami wojennymi i osobami w żałobie

– To potężne narzędzie, które pomaga kobietom radzić sobie z traumą i stresem poprzez zmianę ich reakcji emocjonalnej na traumatyczne wspomnienia. Podczas terapii kobiety nie tylko rozmawiają o swoich doświadczeniach, ale też intensywnie pracują z nimi na poziomie układu nerwowego. Metoda pozwala szybciej i głębiej przywrócić równowagę emocjonalną oraz poczucie bezpieczeństwa, a także zmniejszyć niepokój i strach – zaznacza Natalia Prysażniuk, psycholożka z GIDNA.

Maryna Kuzmin, kolejna psycholożka zaangażowana w projekt, tłumaczy skuteczność protokołu EMDR tym, że aktywuje on naturalną zdolność mózgu do przetwarzania traumatycznych informacji.

– Podejście to opiera się na jasnych protokołach i pozwala uzyskać stabilne wyniki nawet w stosunkowo krótkim czasie – zapewnia Maryna Kuzmin.

– Jako kuratorka projektu stosuję podejście skoncentrowane na traumie w pracy z kobietami, które doświadczyły przemocy seksualnej podczas wojny – dodaje Anna Hrubaja. – Biorąc pod uwagę stan kobiety, bardzo ważne jest określenie zestawu środków, które należy zastosować w terapii. Może to być protokół przetwarzania poznawczego, protokół EMDR. W najbardziej kryzysowych przypadkach konieczne jest ustabilizowanie kobiety za pomocą tzw. protokołu ISP [Integral Somatic Psychology, czyli Integralna psychologia somatyczna – skuteczne podejście w ramach psychologii somatycznej, które pomaga pacjentowi osiągnąć optymalne zdrowie psychiczne dzięki pełnemu ucieleśnieniu odczuwanych przez niego emocji – red.]. Dopiero po przepracowaniu tych kryzysów i udzieleniu pilnej pomocy psychologicznej można włączyć do terapii techniki uważności, by nauczyć kobietę żyć tu i teraz.

Bo niepokój rodzi się właśnie wtedy, gdy utkniemy w przeszłości albo uciekamy myślami w przyszłość

Bym znów poczuła radość

Jednym z ważnych efektów terapii EMDR jest zmniejszenie poczucia winy i wstydu. Kobieta przestaje obwiniać siebie za to, co się stało.

– Czułam się bardzo winna z powodu tego, co się stało, prześladowało mnie to – mówi jedna z uczestniczek projektu GIDNA. – Wydawało mi się, że straciłam część siebie. Stopniowo jednak zaczęłam zdawać sobie sprawę, że to poczucie winy nie było kwestią mojej odpowiedzialności, i nauczyłam się akceptować siebie. Pracowaliśmy nad tym, bym znów mogła odczuwać radość z małych rzeczy i pozwolić sobie myśleć o przyszłości.

Dla kobiety, która doświadczyła przemocy seksualnej, kluczowe jest odzyskanie poczucia kontroli nad własnym życiem i umiejętność dostrzeżenia perspektyw

Terapia pomaga wyeliminować retrospekcje i koszmary albo przynajmniej ograniczyć ich występowanie.

– Praca z psychoterapeutą była dla mnie wybawieniem w najtrudniejszym okresie mojego życia – przyznaje inna uczestniczka projektu, która doświadczyła przemocy seksualnej ze strony okupantów. – Ciągły niepokój nie pozwalał mi spać i normalnie żyć. Spotkania z psychoterapeutą pomogły mi nauczyć się rozumieć swoje emocje, zamiast od nich uciekać. Dużo pracowaliśmy nad technikami uspokajającymi i w końcu poczułam wewnętrzny spokój.