Zostań naszym Patronem
Dołącz do nas i razem opowiemy światu inspirujące historie. Nawet mały wkład się liczy.
Podjęcie się tego tematu nie było łatwe – to rozmowa o bólu i strachu. Ale ta sprawa jest zbyt ważna, by milczeć.
Rak to zawsze dramatyczne doświadczenie. Dla ukraińskich uchodźczyń to jednak podwójny cios. Do diagnozy, która sama w sobie wywraca życie do góry nogami, dochodzi wojna, emigracja, życie w obcym kraju i brak pieniędzy.
Dziś w Polsce Ukrainki mają szansę na bezpłatne leczenie, które ratuje im życie. Ale po prezydenckim wecie i zmianie zasad przyznawania prawa do opieki medycznej ta szansa może zostać im odebrana – szczególnie tym, które nie pracują oficjalnie. Wtedy setki kobiet zostaną same z chorobą, której nie wybierały, i z rachunkami, których nie będą w stanie zapłacić
Planowane są cięcia w liście świadczeń medycznych dla uchodźczyń, które nie pracują w Polsce. Na liście tego, co może stać się niedostępne, znalazły się m.in. leki refundowane w ramach programów państwowych, rehabilitacja, procedury związane z przeszczepami czy programy szybkiego dostępu do nowoczesnych technologii medycznych. Wszystko to stanowi bezpośrednie zagrożenie dla pacjentek onkologicznych.
„Mogę walczyć tylko tutaj”.
Jeszcze przed pełnoskalową wojną, u 48-letniej Janiny Grysenko lekarze w Ukrainie wykryli czerniaka oka. – „Odmówili podjęcia się leczenia i skierowali mnie do Odesy, do Instytutu Filatowa. Ale i tam powiedziano mi, że to zbyt skomplikowane” – wspomina. Jedynym wyjściem okazała się podróż do Rygi, gdzie zgodzono się ją operować. 23 lutego 2022 roku wróciła z mężem do Kijowa. A już następnego dnia wybuchła wojna.
Lekarze ostrzegali, że nie wolno jej się denerwować. Dlatego 4 marca mąż wsadził ją wraz z dziećmi do wagonu ewakuacyjnego pociągu. Tak Janina, z dwuletnim i szesnastoletnim synem, znalazła się w Polsce, gdzie zaczęła nowy etap swojej walki. – „Pod opiekę wziął mnie Krakowski Instytut Onko-okulistyki. Przez dwa i pół roku żyłam w remisji” – mówi.
Ale dziewięć miesięcy temu wydarzyła się tragedia: starszy syn Janiny nagle zmarł w wieku 19 lat na nieznanego wirusa. – „Moja duma, moja nadzieja, moje silne ramię… Był najlepszym studentem na uczelni, pracował w piekarni, uczył Ukraińców języka polskiego, grał na klarnecie. Wraz z przyjacielem Andrijem mieli zespół, zdążyli nawet nagrać album” – wspomina kobieta. Stres był tak ogromny, że wkrótce lekarze wykryli u niej przerzuty do wątroby.
Początkowo w rejestracji kliniki transplantologii wyznaczono termin konsultacji dopiero na… 2026 rok. – „Wyszłam ze szpitala i pomyślałam: to koniec, nie mam już żadnych szans”. Ale później udało się jej wyrobić kartę pacjentki onkologicznej i dostać na wizytę.
Janina opowiada, że w drodze do kliniki w komunikacji miejskiej usłyszała głos syna, jakby dodawał jej otuchy: „Mamusiu, jedź, wszystko załatwię”. A w samej klinice spotkała młodego lekarza, łudząco podobnego do syna. Usiadła naprzeciwko niego i rozpłakała się. On ją uspokoił, wsparł, skierował na konsultację do profesora – i wszystko ruszyło do przodu. Operację przeprowadzono już w sierpniu tego roku. – „Wiem, że to syn mnie uratował. On jest moim aniołem stróżem. Muszę żyć, żeby wydać jego album. To moja obietnica dla niego” – mówi Janina.
Dziś wraca do zdrowia, ale bardzo się boi, że straci dostęp do leczenia, ponieważ nie ma w Polsce oficjalnej pracy. – „Boję się nawet wyobrazić, co będzie, jeśli odbiorą onkologicznym pacjentkom możliwość leczenia. Po tym wszystkim, co przeżyłam, myśleć jeszcze o tym, skąd wziąć takie pieniądze… Dla mojego rodzaju raka w Ukrainie po prostu nie ma terapii. Mogę walczyć tylko tutaj. Jeśli odbiorą mi tę szansę – co wtedy? Kolejnej emigracji na pewno już nie przeżyję”.
„To nie jest przywilej. To jest samo życie”.
Na liście zagrożonych świadczeń znajdują się nie tylko procedury transplantacyjne, lecz także rzadkie leki i innowacyjne metody leczenia.
– „Miałam szczęście – w Polsce nie tylko usunięto mi guz tarczycy, ale też zastosowano nowoczesne, eksperymentalne metody, które pozwoliły mi zachować głos” – opowiada Walentyna, badaczka w Ośrodku Badań nad Migracjami Uniwersytetu Warszawskiego. – „Uniwersytet zatrudnia mnie na kontraktach półrocznych. I za każdym razem liczę: ZUS działa jeszcze miesiąc po zakończeniu umowy – czy zdążę zrobić badania? To zawsze ogromny stres. Straszne uczucie: walczyć o życie, a jednocześnie zastanawiać się, skąd wziąć pieniądze”.
Walentyna jest przekonana, że bezpłatny dostęp do leczenia jest kluczowy właśnie dla najbardziej wrażliwych grup – osób starszych, chorych uchodźców, kobiet po porodzie. Widzi to także w swoich badaniach naukowych.
– „Jestem doktorem nauk ekonomicznych i potrafię liczyć. Wiem, że Ukraińcy płacą w Polsce wystarczająco dużo podatków, by zapewnić leczenie tym, którzy znaleźli się w dramatycznej sytuacji” – mówi.
Kolejna bohaterka to młoda mama, Daryna Pajcun. O strasznej diagnozie dowiedziała się, gdy jej córeczka miała zaledwie dziewięć miesięcy. Daria urodziła już w Polsce, karmiła piersią i przypadkiem wyczuła w piersi guz. Lekarze jednak uspokajali, tłumacząc zmiany laktacją
Przypadek sprawił, że Daryna trafiła do Instytutu Zdrowia Kobiety. Tam wykonano jej USG i biopsję. Diagnoza brzmiała jak wyrok: inwazyjny rak piersi w trzecim stadium. – „Cała procedura ciągnęła się niemal pół roku. A nie wolno było czekać. Trzeba było od razu iść na badania do prywatnej kliniki” – mówi dziś Daryna.
W czerwcu tego roku rozpoczęła chemioterapię. – „Pierwsze cykle były niezwykle agresywne. Silne mdłości, ból kości, osłabienie – nie mogłam nawet wstać z łóżka. W sumie przepisano mi szesnaście zabiegów. Z ciekawości sprawdziłam w internecie cenę jednego z leków, który dostaję co trzy tygodnie. Trzy tysiące dolarów… za jeden preparat!” – opowiada. Leczenie wciąż trwa. Już 6 listopada Daryna ma zaplanowaną operację. Na razie, dzięki statusowi UKR, leczy się bezpłatnie. Ale czy ten status wystarczy, by mogła przejść wyczekiwaną operację jesienią?
„Wielu osób z diagnozą nikt nie zatrudni”
Przed chorobą Natalia Ostapjuk pracowała w przedszkolu. Gdy dowiedziała się o raku piersi, mogła skorzystać ze zwolnienia lekarskiego i nadal objęta była ubezpieczeniem. Ale kiedy projekt w przedszkolu się zakończył, została bez pracy. Leczenie kontynuowała już wyłącznie dzięki statusowi UKR, wspierana dodatkowo przez organizacje pozarządowe.
W Polsce przeszła operację, chemioterapię i radioterapię. Podczas chemioterapii korzystała z pomocy psychoonkologa, dietetyka oraz rehabilitanta, który uczył ją ćwiczeń łagodzących ból rąk i nóg. Polska służba zdrowia dała Natalii coś, czego brakowało jej wcześniej – poczucie bezpieczeństwa. Kontrolne badania co trzy lub sześć miesięcy, tomografie, mammografie – wszystko zgodnie z harmonogramem, bez kolejek i wielomiesięcznego czekania. – „To obniża poziom stresu. W Polsce czuję zaufanie – a to bezcenne. Nie myślę, że mogą mi coś zrobić źle. Lekarze są uważni, profesjonalni, wszystko tłumaczą. A gdy ufam lekarzom, to już połowa sukcesu w leczeniu” – podkreśla Natalia.
Dziś jest w remisji i wróciła do pracy w przedszkolu – zatrudniono ją, mimo że jej diagnoza była znana. Jest wdzięczna dyrekcji, bo doskonale rozumie: – „Wielu osób z diagnozą onkologiczną nikt nie zatrudni. Bo będą zwolnienia lekarskie, nieobecności”.
Ale praca w Polsce jest niepewna. – „Dziś kontrakt jest, jutro może go nie być. Projekt się skończy, umowy nie przedłużą. I co wtedy ma zrobić człowiek, który w środku terapii dowiaduje się, że stracił i pracę, i dostęp do leczenia?” – pyta Natalia.
„Żyję i pracuję, bo dano mi taką szansę”
— „Nawet gdybym sprzedała mieszkanie pod Kijowem, tych pieniędzy starczyłoby może na jedną trzecią, góra na jedną czwartą kosztów. Skąd wziąć resztę? Wtedy pewnie poddałabym się i pogodziła z losem. A tutaj dano mi szansę – i zdecydowałam, że będę walczyć” — mówi Switłana Fomina.
Do Polski przeprowadziła się na początku pełnoskalowej wojny. Najpierw pracowała jako krawcowa w atelier u polskiej projektantki, ale szybko zdobyła się na odwagę i otworzyła własną działalność gospodarczą. Na początku 2023 roku zauważyła niepokojące objawy: – „Na bieliźnie znajdowałam drobne krople krwi. Nic nie bolało, mogłam to zignorować, ale zmusiłam się, by pójść do lekarza. I dobrze, że nie odkładałam tego na później”.
Diagnoza, którą usłyszała w warszawskim Instytucie Onkologii, była bezlitosna: rak piersi i przerzuty do węzłów chłonnych. Potem nastąpiły miesiące wyczerpujących procedur: chemioterapia, operacja, radioterapia, immunoterapia. Switłana wspomina ataki paniki przed zabiegiem, ciężkie skutki uboczne, ale też niezwykłą empatię i wsparcie, jakie otrzymała: – „Lekarze i pielęgniarki mnie uspokajali, trzymali za rękę, znosili moje histerie. To było tak ludzkie. Jestem im bezgranicznie wdzięczna”.
Moment, gdy usłyszała słowa chirurga po operacji, zapamięta na zawsze: – „Wyniki są świetne. Sto na sto”. Wyszłam ze szpitala i płakałam ze szczęścia.
Podkreśla, że bez bezpłatnej pomocy nie miałaby żadnych szans. Formalnie miała ubezpieczenie NFZ dzięki zarejestrowanej działalności, ale opłacała tylko minimalne składki. Szczególnie cenną częścią leczenia była rehabilitacja (którą nowa ustawa chce usunąć z listy świadczeń dostępnych dla niepracujących uchodźców – przyp. red.). – „Masaże, praca z ciałem, psycholog, zajęcia grupowe – to nie tylko leczenie, to przywracanie jakości życia” – mówi.
Dziś Switłana wróciła do swojego zawodu: szyje dla klientek – Ukrainek i Polek. Regularnie przechodzi badania kontrolne. – „Pracuję, płacę podatki w polskim budżecie, wychowuję dzieci i cieszę się życiem. Mówię wszystkim: rak to nie wyrok. Wyrokiem jest zostać bez pomocy. Ja dostałam szansę – i żyję. I chcę, żeby każdy z nas miał tę możliwość”.
Fotografie z prywatnych archiwów bohaterek
Ukraińska dziennikarka, redaktorka i scenarzystka. Pracowała jako redaktorka naczelna magazynów Liza i Enjoying Club, a także jako redaktorka wiodącego ukraińskiego portalu NV. W jej twórczym dorobku znajduje się wiele tekstów, inspirujących historii i odważnych eksperymentów. Kocha życie, ludzi, subtelny humor i głęboko wierzy w siłę słowa. Jej życiowe credo to: nigdy nie mów "nigdy"
Zostań naszym Patronem
Nic nie przetrwa bez słów.
Wspierając Sestry jesteś siłą, która niesie nasz głos dalej.
